19.03.2024 - Malatya Fırat Haber
REKLAM ALANI

Uluslararası Pazarda Politik Risk

Uluslararası Pazarda Politik Risk

Uluslararası Pazarda Politik Risk

İşletmecilik doğası gereği riski yöneterek kar etmeyi hedeflemekle birlikte özellikle öngörülemeyen ve tek taraflı yaptırım gücü nedeniyle etkin müdahalede bulunulamayan risklerin başında politik riskler gelmektedir.

Deprem, sel gibi afetler, yangın, hırsızlık, kaza gibi öngörülemeyen riskler; işletmeler tarafından sigorta poliçeleri  yaptırılarak yönetilebilirken; özellikle hukuk ve  güvenlik sorunları yaşanan ülkelerde ulusal ve uluslararası işletmeler politik riskler için korunmasız kalabilmektedir. 

 “Diğer tüm riskler gibi politik risk de herhangi bir ekonomi üzerinde olumsuz etkiye sahiptir. Ekonomik risk ve finansal risk gibi diğer risk türleri oldukça kapsamlı bir şekilde incelenmesine rağmen, politik risk , öncelikle veri eksikliğinden dolayı çok fazla ilgi görmemiştir” (Khan, MashrurMustaque ve Akbar, MashfiqueIbne (2013): Impact of political risk on foreigndirectinvestment).

Türk Dil Kurumunun sözlüğünde politika: “Devletin etkinliklerini amaç, yöntem ve içerik olarak düzenleme ve gerçekleştirme esasları olarak  ve bir hedefe varmak için karşısındakilerin duygularını okşama, zayıf noktalarından veya aralarındaki uyuşmazlıklardan yararlanma için davranış biçimi, düşünce yapısı olarak anlamlandırılmaktadır.” (https://sozluk.gov.tr/ ).

Sözlük tanımlarından anlaşılacağı üzere politika uygulayıcılar; yönettikleri topluluğun duygularını okşama ve paradigmalarını uygulama ve hedeflerine ulaşmak için yönettikleri ülkenin ekonomik ve sosyolojik zayıflık ve uyuşmazlıklardan yararlanma, politik hedeflere ulaşmak için amaç, yöntem ve içerik belirleyerek davranış biçimi gösterirler.  Bunun içindir ki kota, vergi, gümrük tarifeleri ile ilgili düzenleme ve denetimler maliye politikaları olarak yürütülmektedir. Ve yine devletler arası politik sorun, çekişme, savaş veya barış durumunda stratejik ürünler için yurttan çıkış veya bazı ürünlerin yurda giriş yasakları devlet eliyle politik amaçlar için değiştirilip düzenlenebilmektedir. Türkiye’nin hava savunma sistemi olarak tedarik ettiği S-400’ler ile ihraç edilen ülkelerde savaşlarda kullanılması ile birlikte S/İHA’lar başta ABD olmak üzere bir çok ülke tarafından ekonomik ve siyasi yaptırım ve ambargoya dönüşerek işletmeleri etkilemiştir.

Sanayi devrimi ve seri üretim ile birlikte hacimli olarak büyüyen uluslarası ticaretin zaman  içinde başta hammadde ve pazar için savaşa neden olması ve milyonlarca insanın öldüğü 2.Dünya Savaşından sonra Uluslararası politik risklerin azaltılması için dünyanın bir çok yerindeki devletlerin örgütlenmeleri sonucunu doğurmuştur. 

Avrupa Kömür ve Çelik Teşkilatının Fransa, Almanya, Lüksemburg, Belçika, Hollanda ve İtalya tarafından kurulmasının öncelikli amacı üye ülkeler arasındaki özellikle hammadde ihtiyacı nedeniyle yeni savaşların çıkmasını engellemek ve üye ülkeler arasındaki ortak standartlar ve gümrük birliğiyle ticarette politik riskin en aza indirilmesini amaçlamıştır.

Avrupa Birliği;  tam üye, aday üye ve potansiyel aday üye ülkeler ile 35 ülkeye ulaşmıştır. (https://www.ab.gov.tr/ ) AB’nin uzun yıllar üyesi olan İngiltere ortak para birimi olan EURO’yu kullanmayarak  ve en sonunda da yapılan referandumla siyasi bir karar vererek AB’den ayrılmış olsa bile, Avrupa Birliği ile Brexit sonrasında imzaladığı ticaret anlaşmasıyla uluslararası ticarette oluşması muhtemel politik riskleri bertaraf etmeyi amaçlamıştır. 

AB ile birlikte ASEAN, NAFTA gibi bölgesel örgütler bir yandan Serbest Ticaret Anlaşmaları ile ticareti geliştirirken diğer yandan da uluslararası işletmeler için muhtemel politik risklerin azaltılmasını amaçlamaktadır.

Uluslararası İşletmelerin politik nedenlerle oluşan sorunlar ve muhtemel risklerinin kesin ve etkin çözüm mercii olması tartışılır olsa da en büyük ticaret örgütü olan “Dünya Ticaret Örgütünün (WTO)  amaçlarından bir tanesi de ülkeler arasındaki anlaşmalardan kaynaklanması muhtemel sorunları çözmektir” (https://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/what_wedoe.htm ).

“Uluslararası ticaret yapanlar tarafından Politik riske atfedilen önem son 15 yılda artmıştır ve  siyasi riskin artık emtia (girdi) riskinden daha önemli kabul edildiğini göstermektedir” (Giambona, E.,Graham, JR &Harvey, CR Siyasi risk yönetimi. J IntBusStud 48, 523–533 (2017). https://doi.org/10.1057/s41267-016-0058-4).

“Günümüzde Uluslararası İşletmelerin Politik riskler ile ilgili hesaplamaları yapmaları da gerekmektedir” (CalculatingPolitical Risk, Yazar: CatherineAlthaus ).  Bu konuda ya tatminkar öngürülerde bulunmak ya da politik okumalar yaparak hatta belki de politik çalışmalar ve müdahaleler yapmak için danışmanlık ve lobicilik faaliyetlerinde bulunulması gerekebilmektedir.  

Politik risk gerçekliği ile birlikte, “diplomasinin, özellikle hukukun üstünlüğünün zayıf olduğu ülkelerde, siyasi riski yönetmede önemli bir rol oynadığı da bir gerçektir”  (International StudiesQuarterly , Cilt 62, Sayı 1, Mart 2018, Sayfa 94 107, https://doi.org/10.1093/isq/sqx079 ).

Uluslararası işletmelerin yaşadığı sorunlar için özellikle işletme uyruğunun bulunduğu ülkenin diplomatları sorunların ikili ilişkiler ve dostça çözümü için müdahil olabilmektedir. Türkiye Hükümeti özellikle Türk müteahhitlerinin politik risk bulunan veya sorunlar yaşanan ülkelerde hem iş yapabilmeleri için hem de  ticari ödemelerinde yaşanan gecikmeler ve sorunları için diğer devletlerin hükümet görevlileri ile  ve diplomatları ile sorunların çözümü için  devreye girdikleri bilinmektedir.

Bir ülkede girişimciliği teşvik etmek ve desteklemek için sağlam hükümet politikalarına veya kurumlarına ihtiyaç vardır.  “Politik olarak istikrarlı ülkeler daha düşük risk ve işlem / sözleşme maliyetlerine ve daha yüksek hükümet şeffaflığına, öngörülebilirliğe ve hesap verebilirliğe sahip olacaktır” (Dutta, N. , S. Sobel, R. ve Roy, S. (2013), “Entrepreneurshipandpolitical Risk “,Journal of entrepreneurshipandPublicPolicy , Cilt. 2 No. 2, s. 130 143.  https://doi.org/10.1108/JEPP-03-2012-0018).

Politik riskler gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler ile az gelişmiş ülkelerde farklılıklar göstermektedir. Özellikle az gelişmiş ülkelerde politik istikrarsızlık, iç kargaşa, güvenlik sorunları, rüşvet, adam kaçırma, ticari ödemelerin yapılmaması veya ödeme güvencesinin bulunmaması uluslararası işletmeler için büyük risklerdir.

“Japonya, Almanya, Fransa, İngiltere, ABD gibi ülkelerde her ne kadar çeşitli kuruluşlar tarafından yurt dışında faaliyet gösteren İşletmeler için sigorta yapılabiliyor” (WarrenJ.Keegan, Mark C.Green, Global Marketing 2015).   olsa da: Politik riskler için uluslararası işletmeler; her zaman ve her an yaptırımlar ile karşılaşabilecekleri gibi yaşanan sorunlarla  mücadele etmek zorunda da kalabilirler. Bazen mücadele etmek zorunda kaldıkları bu sorunlar  zarar veya iflas etmelerine neden  olabilecek risklerdir.

Politik risk her ne kadar gelişmiş ülkelerde daha az olsa da uluslararası işletmeler az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde;  kamulaştırma/devletleştirme, el koyma, kazanılmış gelirlerin aktarılmasında zorluklar çıkarma, konvertibl para tedarikinde zorluklar ile de karşılaşılabilmektedir. ABD ve Küba arasında 1959’da yaşanmış olan ekonomik politik sorunlar bir çok çalışmada politik riskinin bir örneği olarak kullanılmıştır.

Uluslararası işletmeler için en önemli politik risklerden bir tanesi de ilan edilmeden gizli veya el altından verilen talimatlar ile uygulananlardır. 2015 yılında Rusya’ya ait, Suriye’de konuşlandırılmış bir savaş uçağının Türkiye sınırında daha önce ilan edilmiş angajman kuralları nedeniyle düşürülmesi ile Türkiye ve Rusya arasında yaşanan politik sorunlar aynı zamanda iki ülke arasındaki ticareti de olumsuz etkilemiştir. Rusya’nın el altından kendi gümrüklerine verdiği talimat nedeniyle tırların Rusya’ya girişinin engellemesi nedeniyle Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) uygulanan ama o dönemde ilan edilmeyen yasakları açıklamak zorunda kalmıştır.   

Siyasi istikrarsızlık nedeniyle sık sık hükümet değişikliklerinin olması, para ve maliye politikalarındaki istikrarsızlık, gözlemlenerek tedbir alınabilecek riskler olsa bile özellikle halk hareketleri, terör, kalkışma, darbe gibi politik gelişmeler uluslararası işletmeler için hayati politik risk olarak görülmektedir.

Ülkeler arasındaki politik sorunların uluslararası sularda 3.ülke sınırlarına taşınması  muhtemel bir politik risktir. Devlet otoritesinin olmadığı veya eksik ya da zayıf olduğu, iltimas veya rüşvet vs. gibi nedenlerle oluşan güvenlik sorunları da politik riskler kapsamında değerlendirilebilir. Kontrol edilemeyen silahlı gruplar eliyle yol kesilmesi, araç ve ürünlere el konulması, denizlerde güvenli seyiri engelleyen haydutluk ve korsanlıklar veya adam kaçırmalar da bir yönüyle uluslararası pazarlara ulaşırken yaşanan politik risk olarak tanımlanabilir. Somali açıklarında, Aden Körfezinde, Lagos Limanında enson da 2021 yılı Ocak ayında Nijerya açıklarında seyir halindeki Türk gemilerine yapılan saldırılarda mürettebat öldürülmesi ve kaçırılması şeklinde yapılan saldırının sadece korsanlık olarak değerlendirilmesi doğru olmayacaktır. Zira güvenliğin sağlanmasını politik bir sorumluluk olarak değerlendirmek gerekecektir.

Son yıllarda yaptığı kara, hava ve demiryolları yatırımlarının Türkiye’yi uluslararası ticarette adeta lojistik merkezine dönüştürme, en son Türkiye’den Çin’e demiryolu ile ticari ürünlerin sevk edilmesi, Rusya, İran, Azerbaycan doğalgaz sevkiyatı için neredeyse tek güvenli köprü olmasının tehdit olarak algılanması ihtimali özellikle hükümetler arasındaki politik sorunlar Türk İşletmeleri için yeni politik riskleri de beraberinde getirebilecektir. Yerli veya yabancı sermayeli uluslararası işletmelerin doğrudan  veya ortak girişimle yatırım ve üretim yapacakları, ülkeler ile ilgili, faaliyetlerine başlamadan önce bilgi toplayarak hem kendi ülkelerinin diplomatik kurumlarından hem de uzman danışmanlardan bilgi almaları faydalarına olacaktır. Politik risklerin her an oluşabileceği gerçeğini gözardı etmeden bu konularda çalışma yapan danışmanlık firmaları ve https://www.riskmaps.aon.co.uk/ gibi internet sitelerinde ücretli üyelik yoluyla da araştırmalar yaparak öngörüde bulunulabilir.

Yasin Bikriye

BU KONUYU SOSYAL MEDYA HESAPLARINDA PAYLAŞ
ZİYARETÇİ YORUMLARI

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu aşağıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.

BİR YORUM YAZ